رادیولوژی چیست؟
رادیولوژی روشی است که با استفاده از آن اقدام به تصویربرداری از بدن، تشخیص بیماری ها و درمان آنها می کنند.
تکنیک هایی که جهت عکسبرداری استفاده می کنند بسیار متنوع بوده و شامل تکنیک های سونوگرافی، ایکس-ری، سی تی اسکن، پت اسکن و ام آر آی می باشد.
رادیولوژی به دو شاخه تقسیم میشود:
رادیولوژی تشخیصی
در رادیولوژی تشخیص اقدام به عکسبرداری از اعضای داخل بدن می کنند و دربرگیرنده سی تی اسکن، ماموگرافی، پت اسکن، سونوگرافی و اسکن از استخوان ها و تیروئید است.
رادیولوژی تداخلی
در این رادیولوژی از سی تی اسکن، ام آر آی، انجام سونوگرافی و فلوئوروسکوپی، در مراحل جراحی کمک می گيرند و معمولا برای درمان کردن سرطان ها و تومورها، رفع کردن انسداد موجود در رگ ها، وجود مشکلات کبدی و … استفاده می کنند.
دلیل انجام رادیولوژی
ممکن است که پزشک به دلایل زیر انجام رادیولوژی را برای فرد تجویز نماید:
- در صورت وجود احساس درد و یا ناراحتی در قسمتی از بدن پزشک انجام رادیولوژی را برای فرد تجویز می کند.
- برای بررسی کردن روند پیشرفت کردن بیماری خاص در فرد از رادیولوژی استفاده می کنند.
- برای ارزیابی کردن بهبودی و تاثیر دارو و روش های درمانی روی بیماری فرد از رادیولوژی استفاده می کنند.
معمولا در صورت وجود بیماری های خاص و شرایط خاص، انجام رادیولوژی برای بیمار تجویز می گردد.
این شرایط به قرار زیر است:
- ابتلا به بیماری سرطان مغز استخوان
- مبتلا بودن فرد به سرطان سینه
- بزرگ شدن قلب
- وجود شکستگی در استخوان ها
- وجود عفونت در بدن
- وجود شریان های مسدود شده
- وجود مشکلاتی که موجب وارد شدن آسیب به ریه ها میشود.
- وجود پوسیدگی در دندان ها
- وجود مشکل در گوارش فرد
آمادگی های لازم پیش از انجام رادیولوژی
انجام رادیولوژی به روش های مختلف صورت می گیرد و معمولا برای انجام آن آمادگی خاصی لازم نیست.
در صورت وجود داشتن یکسری از شرایط باید حتماً به پزشک اطلاع داده شود.
این شرایط عبارتند از:
- چنانچه مبتلا به بیماری خاصی هستید و یا شرایط خاصی دارید.
- چنانچه از قرار گرفتن در محیط های تنگ هراس دارید.
- در صورتی که باردار هستید.
- چنانچه در بدن شما دستگاه خاصی قرار دارد مثل دستگاه کاشت حلزون و یا دستگاه تزریق کردن دارو
- چنانچه قطعه فلزی در بدن شما وجود دارد و یا تتو دارید.
اگر فرد بیمار از قرار گرفتن در محیط تنگ هراس دارد و یا برای انجام دادن رادیولوژی خود اضطراب و استرس دارد باید حتماً به پزشک خود اطلاع دهد با استفاده از آرامبخش موجبات آرامش فرد را فراهم کنند.
برای انجام دادن ام آر آی فرد باید از لباس مخصوص استفاده کند زمانی که ام آر آی برای مغز انجام میشود نیز باید از آن لباس ها استفاده کرد.
وجود هرگونه وسیله فلزی در بدن مانع از انجام کار میشود و باید تمام جواهرات و وسایل فلزی از فرد جدا شود.
برای انجام دادن سی تی اسکن نیز آمادگی همانند ام آر آی صورت می گیرد.
چنانچه قرار باشد برای فرد از مواد حاجب استفاده کنند باید فرد پیش از انجام سیتی اسکن برای چند ساعت از خوردن مواد جامد خودداری کند.
مراحل انجام دادن رادیولوژی
آماده سازی
پیش از انجام دادن رادیولوژی فرد باید لباس های گشاد و بدون زیپ و فلز بپوشد و در صورت نیاز تمامی جواهرات و اشیای فلزی را از خود باز کند.
بعضی از مواقع ممکن است که نیاز به ناشتا بودن فرد پیش از انجام رادیولوژی باشد.
قرار گرفتن فرد در موقعیت مناسب
تکنسین بخش رادیولوژی به شما کمک می کند که در موقعیت مناسب قرار بگیرید.
فرایند انجام دادن رادیولوژی فرایندی بدون درد است و نیاز به مدت زمان چند دقیقه ای دارد.
برای انجام دادن ام آر آی ماده حاجبی را از طریق بازوی فرد به وی تزریق می کنند و بعد بیمار در محل مورد نظر قرار می گیرد.
گوشی مخصوصی را به بیمار می دهند تا در حین انجام دادن ام آر آی با بیمار در ارتباط باشند و دکمه ای نیز در اختیار بیمار است تا در صورت هراس و داشتن شرایط نامناسب با زدن آن دکمه به تکنسین های بیرون اطلاع دهد.
در تمام پروسه ام آر آی بیمار باید ثابت خوابیده و حرکت نکند
مراقبت های بعد از انجام رادیولوژی
بعد از انجام دادن رادیولوژی فرد می تواند سریعاً به زندگی خود بازگردد و فعالیت های روزانه خود را ادامه دهد.
پزشک مورد نظر تصاویر رادیولوژی را بررسی می کند و به تفسیر آن می پردازد.
بعد از بررسی پزشک، چنانچه نیاز به درمان داشته باشید، پزشک درمان را برای شما شروع می کند.
متخصص رادیولوژی وظیفه نظارت کردن بر عملکرد دستیاران خود در حین انجام کار، انجام دادن نمونه برداری های لازم با استفاده از تکنولوژی مربوط به سی تی اسکن و سونوگرافی و ارائه گزارش مربوط به تصویربرداری ها را بر عهده دارد.
کاربرد های رادیولوژی
از مهمترین کاربرد های استفاده از رادیولوژی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- می توان عکس های رنگی با کنتراست بالا را تهیه کرد.
- با استفاده از رادیولوژی می توان شکستگی های موجود در بدن را تشخیص داد.
- می توان قسمت های مختلف بدن چون کلیه معده مری مثانه و غیره را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.
- در صورت وجود آرتروز و یا لغزش در مهره ها می توان آن را مشخص نمود.
- چنان چه ستون فقرات دچار تغییراتی شده باشد با استفاده از عکسبرداری می توان آن را مشاهده کرد.
- آسیب های وارد شده به کمر که موجب ایجاد درد میشوند را از طریق عکسبرداری می توان مشخص نمود.
مزایای انجام رادیولوژی
انجام دادن و استفاده از رادیولوژی مزایایی را برای فرد به همراه دارد.
از جمله مزیت های رادیولوژی می توان موارد زیر را عنوان نمود:
- با استفاده از آن می توان در مورد نیاز بودن به انجام جراحی های تهاجمی برای بیمار تصمیم گرفت.
- می توان در مورد اینکه آیا بیمار نیاز به جراحی دارد یا خیر تصمیم گیری نمود.
- بهتر می توان شرایط بدنی فرد را ارزیابی کرد و بیماری های وی را تشخیص داد.
- استفاده از رادیولوژی مداخلهای در مقایسه با روش لاپاراسکوپی دارای میزان خطر کمتری است و بهبودی فرد سریعتر صورت می گیرد.
- برای مدیریت کردن بیماری های قلبی روش مناسبی است.
- با استفاده از آن و تشخیص زود هنگام بیماری ها می توان از بروز خطر مرگ برای فرد پیشگیری نمود.
معایب استفاده از رادیولوژی
هر روش تشخیصی و یا درمانی در کنار مزایایی که دارد دارای یک سری معایب نیز هست.
از جمله معایب رادیولوژی می توان موارد زیر را بیان کرد:
- باعث قرار گرفتن فرد در معرض اشعه میشود.
- هزینه استفاده از آنها بالا است.
- برای تشخیص دادن یک سری از شرایط محدودیت هایی را دارند.
- در صورت همکاری نکردن بیمار تصاویر غیر واضحی حاصل میشود.
- باید حتماً تصاویر حاصل شده تحت تفسیر متخصص قرار بگیرند.
- انجام رادیولوژی با استفاده از ماده حاجب امکان ایجاد حالت تهوع و استفراغ، وجود سرگیجه و یا حس طعم فلز در دهان، است.
- در صورت استفاده از ماده حاجب امکان ایجاد حالت آلرژیک در بدن فرد وجود دارد.
آیا رادیولوژی برای زنان باردار خطرناک است؟
در زمان بارداری مادر باردار به هر دلیلی ممکن است که نیاز به انجام رادیولوژی پیدا کند.
در این شرایط پزشک، موقعیت مادر و جنین را تحت ارزیابی قرار می دهد و می داند که استفاده از دوز های بالای تشعشع برای جنین خطرناک است.
قرار گرفتن جنین در معرض تشعشعات با دوز بالا ممکن است که در هفته های اول بارداری باعث سقط جنین گردد، از این رو از دوز بالا پرتو ها برای روش های تشخیصی در این شرایط استفاده نمی گردد.
استفاده از این تشعشعات در هفته های دو تا ۸ بارداری ممکن است که باعث ایجاد نقص مادرزادی و یا ایجاد محدودیت در رشد جنین شود.
توجه به تحقیقات انجام گرفته میزان دوز تشعشع اگر بین ۵۰ تا ۱۰۰mGy باشد برای سلامتی جنین خطر ندارد ولی باز هم پیش از انجام تصویربرداری با اشعه ایکس باید از باردار بودن فرد حتماً مطمئن شد صورت بارداری حتماً باید به پزشک اطلاع داد.
با توجه به شرایط مورد نظر ممکن است که انجام رادیولوژی تشخیصی، فوری و ضروری نباشد و امکان به تاخیر انداختن آن وجود داشته باشد.
استفاده از ام آر آی به عنوان روش تشخیصی برای مادران باردار ضرر کمتری دارد و روشی ایمن است.
هر سه ماه یکبار مادر باردار می تواند از ام آر آی استفاده کند بدون اینکه به جنین وی آسیبی وارد شود.