آندومتریوز چیست؟
زمانی که بافت های داخلی رحم که آندومتر نام دارند به رشد خود در خارج از رحم ادامه دهند و در خارج از رحم رشد کنند اندومتریوز رخ می‌دهد که یک اختلال دردناک بوده و امکان دارد تخمدان ها و همچنین لوله های فالوپ و اندام های موجود در لگن را نیز در درگیر کند.
این بافت که در خارج از رحم رشد می کند با هر قاعدگی که رخ می دهد ضخیم تر می گردد از این جهت باعث ایجاد خونریزی های شدید رحمی میشود.
زمانی که آندومتریوز باعث درگیری تخمدان ها شود کیست هایی به نام کیست آندومتریوما را ایجاد می کند و همچنین با رشد بافت ها در خارج از رحم و نفوذ آن به اندام های لگن چسبندگی در بافت های لگن ایجاد میشود.
علائم آندومتریوز
این بیماری معمولاً با درد شدید لگنی و خونریزی های شدید در زمان قاعدگی همراه است و به طور کلی علائم شایع ناشی از این بیماری عبارت هستند از:
وجود دوره های قاعدگی که بسیار دردناک هستند و به دیسمنوره معروف است.
وجود درد در ناحیه لگن و گرفتگی عضلات ممکن است از چند روز قبل از قاعدگی ایجاد شده و تا چند روز بعد از آن نیز ادامه داشته باشد. همچنین این درد ممکن است در ناحیه کمر و شکم فرد نیز ایجاد گردد.
داشتن درد در هنگام برقراری روابط جنسی
چنانچه فرد مبتلا به آندومتریوز باشد در هنگام رابطه جنسی و یا بعد از آن درد شدیدی را متحمل میشود.
داشتن درد در هنگام ادرار کردن فرد و یا اجابت مزاج وی
این درد معمولاً در زمان قاعدگی خود را نشان می دهد.
داشتن خونریزی های زیاد از حد در هنگام پریودی فرد
ممکن است فرد علاوه بر این خونریزی های شدید در بین قاعدگی های خود نیز لکه مشاهده کند.
ممکن است فرد نابارور باشد.
یکی از علت هایی که برای بررسی ناباروری فرد مشخص می گردد وجود آندومتریوز است.
- داشتن احساس خستگی و حالت تهوع
- داشتن احساس نفخ در شکم و یا یبوست در فرد
علت های بروز بیماری آندومتریوز
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است اما از جمله دلایل احتمالی که باعث بروز این بیماری میشود می توان موارد زیر را بیان نمود:
وجود قاعدگی های بازگشتی در فرد
چنانچه خون های قاعدگی که دارای سلول های آندومتر هستند به جای اینکه از واژن خارج شوند به وسیله ی لوله های فالوپ به لگن بازگردند، باعث چسبیدن سلول های آندومتر موجود در خون به دیواره های لگن شده و موجب رشد در آن قسمت ها شده و ضخیم شدن و خونریزی های شدید در طی چرخه قاعدگی را به همراه دارد.
در صورت وجود تغییر در شکل سلول های صفاقی
متخصصان با توجه به نظریه القایی بیان می کنند که هورمون ها و عامل های موجود در سیستم ایمنی ممکن است سلول های صفاقی را به سلول هایی شبیه آندومتر تبدیل کنند. سلول های صفاقی به سلول های موجود در بخش داخلی شکم می گویند.
وجود دگرگونی در سلول های جنینی
گاهی استروژن موجود در بدن موجب میشود که در زمان بلوغ، سلول های جنینی به سلول هایی شبیه سلول آندومتر تبدیل شوند.
به دلیل اسکار ناشی از جراحی
بعد از انجام جراحی هیسترکتومی و جراحی سزارین ممکن است که سلول های آندومتری با وصل شدن به محل برش به خارج از رحم انتقال پیدا کنند.
به دلیل منتقل کردن سلول های آندومتری
گاهی اوقات رگ های خونی موجود در بدن و یا سیستم مایع بافتی که به آن لنفاوی نیز می گویند، امکان دارد سلول های آندومتری را به دیگر قسمت های بدن انتقال دهند.
وجود اختلال در سیستم ایمنی بدن
گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن بافت های اندومتری که در خارج از رحم رشد می‌کنند را نمی‌تواند شناسایی کند و از بین ببرد.
انواع آندومتریوز
آندومتریوز صفاقی سطحی
یکی از رایج ترین نوع های آندومتریوز است که باعث ایجاد ضایعاتی در صفاق (لایه ی نازکی در حفره ی موجود در لگن) میشود.
آندومتریوما یا همان ضایعه ی تخمدانی
به صورت کیست های تیره رنگ هستند که پر از مایع بوده و به آنها کیست های شکلاتی می گویند و در عمق تخمدان ها شروع به رشد می کنند و با به کارگیری روش های درمانی به خوبی درمان نمی‌شود و باعث ایجاد آسیب به بافت های سالم موجود تخمدان می گردند.
آندومتریوز صفاقی عمیق
این نوع از آندومتریوز شروع به رشد در زیر صفاق کرده و علاوه بر درگیر کردن رحم اندام های اطراف رحم چون مثانه و روده را نیز درگیر می کند.
آندومتریوز از لحاظ شدت در چهار مرحله قرار دارد:
آندومتریوز حداقلی
ضایعات موجود در روی تخمدان ها ایجاد شده آگاهی باعث ایجاد التهاب در حفره های لگن و اطراف آن میشود.
آندومتریوز خفیف
ضایعاتی سبک بر روی تخمدان ها و همچنین پوشش موجود در اندام های لگن ایجاد میشود و کاشت های سطحی آندومتری را به وجود می آورد.
آندومتریوز متوسط
باعث کاشت های عمیقی از آندومتر در تخمدان و لگن میشود و ضایعات بیشتری را ایجاد می‌کند.
آندومتریوز شدید
باعث ایجاد کاشت هایی عمیق در ناحیه ی لگن و تخمدان میشود، حتی این امکان وجود دارد که در روده ها و همچنین لوله های فالوپ نیز ضایعاتی را به وجود آورد.
عواملی که ریسک ابتلا به آندومتریوز را افزایش می دهد
- بارور نشدن فرد و نداشتن زایمان تا آخر عمر
- شروع شدن قاعدگی در فرد در سنین بسیار پایین
- ایجاد یائسگی در سنین بالا در فرد
- داشتن دوره های کوتاه مدت بین قاعدگی یعنی دوره هایی که کمتر از ۲۷ روز باشد.
- داشتن قاعدگی های طولانی مدت یعنی بیشتر از ۷ روز
- وجود استروژن زیاد در بدن
- داشتن BMI پایین
- در صورت داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری
- داشتن هر بیماری که مانع از خروج خون در هنگام قاعدگی در فرد شود.
- وجود اختلال در دستگاه تناسلی فرد
روش های تشخیص آندومتریوز
ابتدا فرد توسط پزشک تحت معاینه قرار می گیرد و سوالات لازم در خصوص علائم و درد هایی که فرد تجربه کرده از وی سوال می پرسد و بعد انجام روش های زیر را برای بررسی بیشتر تجویز می کند:
انجام دادن معاینات لگنی
در زمان انجام دادن معاینه پزشک از طریق دست خود سعی می کند وجود ناهنجاری ها و یا زخم ها و کیست های موجود در رحم را شناسایی کند.
انجام دادن سونوگرافی
در این روش با استفاده از امواج صوتی تصاویری از داخل بدن فرد تهیه میشود که از طریق آن می توان به وجود آندومتریوز پی برد. این سونوگرافی یا از طریق شکم و یا از طریق واژینال صورت می گیرد و با انجام سونوگرافی می توان کیست های ناشی از آندومتریوز را شناسایی نمود.
استفاده از ام آر آی برای تصویربرداری
در روش ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و استفاده از میدان مغناطیسی تصاویری را از اندام های موجود در بدن تهیه کرده و با انجام آن اطلاعات دقیقی از محل و همچنین اندازه کاشت سلول آندومتر به دست می‌آورند.
انجام دادن لاپاراسکوپی
در روش لاپاراسکوپی پزشک بهتر می تواند اطلاعات دقیقی از آندومتر، اندازه آن و محل آن به دست آورد. روش تحت بیهوشی انجام میشود و با ایجاد برش کوچکی در شکم فرد و وارد کردن لاپاراسکوپ به درون شکم علائم ناشی از این بیماری را مورد ارزیابی قرار می دهند. با انجام لاپاراسکوپی پزشک می تواند در حین انجام آن بیوپسی را نیز انجام دهد و چنانچه ضایعه ای وجود دارد آن ضایعه را برطرف نماید.
درمان آندومتریوز
درمان کردن این بیماری از طریق استفاده از دارو و جراحی صورت می گیرد پزشک ابتدا سعی می کند که با استفاده از دارو اقدام به درمان خونریزی رحم و درد ناشی از این بیماری می کند و در صورت موفق نشدن از طریق این روش از روش جراحی استفاده می کند.
هورمون درمانی
با استفاده از دارو های هورمونی و قرص های ضد بارداری می توان درد ناشی از این بیماری را برطرف نمود. استفاده از داروهای هورمونی باعث کند شدن رشد بافت های آندومتری شده کاشت جدید این بافت‌‌ها میشود.
استفاده از داروهای ضد درد
پزشک امکان دارد همزمان با استفاده از داروهای هورمونی استفاده از داروهای تسکین دهنده درد چون ایبوپروفن و ناپروکسن را برای کم کردن درد تجویز نماید.
انجام جراحی های محافظه‌کارانه
به صورت ابتلا به آندومتریوز و داشتن تصمیم به بارداری، می توان با انجام جراحی و خارج کردن این ضایعه‌ها به صورتی که رحم و تخمدان حفظ شود، بیماری را درمان نمود. معمولا با به کارگیری روش لاپاراسکوپی می توان این جراحی را انجام داد و در مواقعی که لازم و ضروری باشد از جراحی باز استفاده می کنند.
انجام جراحی هیسترکتومی با برداشتن تخمدان های فرد
از جمله موثرترین روش برای درمان آندومتریوز استفاده از جراحی هیسترکتومی است اما پزشکان معمولاً برای اینکه باروری فرد حفظ شود سعی در برداشتن ضایعات و بافت های اندومتریوز کرده تا قدرت باروری فرد اینگونه حفظ گردد.
برداشتن رحم باعث درمان خونریزی رحم و قاعدگی های دردناک می گردد و علائم ناشی از آندومتریوز را برطرف می نماید و معمولا در افرادی که دیگر قصد باروری ندارند استفاده میشود.
